Sekretarz stanu Marco Rubio poinformował europejskich sojuszników, że Stany Zjednoczone zamierzają zawrzeć porozumienie pokojowe z Rosją, zanim przystąpią do omawiania jakichkolwiek gwarancji bezpieczeństwa dla Ukrainy.
Poinformowali o tym amerykańskiemu wydawnictwu Politico europejski dyplomata oraz źródło zaznajomione z treścią negocjacji.
Ten warunek stał się kluczowym elementem amerykańskich propozycji dla Kijowa, przedstawionych w zeszłym tygodniu. Podczas rozmowy telefonicznej z europejskimi urzędnikami we wtorek Rubio podkreślił, że prezydent Donald Trump planuje wynegocjować długoterminowe gwarancje bezpieczeństwa dla Ukrainy później — po osiągnięciu porozumienia pokojowego. Według rozmówców wydania ma to pozwolić Kijowowi czuć się bezpiecznie.
Stanowisko ukraińskiego kierownictwa
Liderzy Ukrainy postrzegają zachodnie gwarancje bezpieczeństwa jako kamień węgielny każdego realistycznego porozumienia z Rosją. Jednak członkowie NATO nie wypracowali jeszcze jednolitego rozumienia, jak wspierać wyczerpany wojną kraj — zarówno w aspekcie wojskowym, jak i poprzez współpracę wywiadowczą.
Trump oświadczył, że nie zaprosi prezydenta Ukrainy do Białego Domu przed podpisaniem umowy.
Szczegóły genewskich negocjacji
Według informacji drugiego europejskiego dyplomaty, któremu, podobnie jak innym przesłuchanym źródłom, zapewniono anonimowość w celu omówienia delikatnych kwestii, Rubio wspominał o gwarancjach bezpieczeństwa dla Ukrainy podczas negocjacji w miniony weekend w Genewie. Nie wdawał się jednak w szczegóły i nie powtórzył tej propozycji podczas późniejszej rozmowy telefonicznej z przedstawicielami Wielkiej Brytanii i Francji.
Według tego samego dyplomaty sekretarz stanu wspomniał ogólnie o kilku innych kwestiach, które należy rozwiązać po zawarciu umowy. Europejczycy zinterpretowali to jako wskazanie na integralność terytorialną Ukrainy i los zamrożonych rosyjskich aktywów.
Oficjalne stanowisko Białego Domu
Administracja nalega, że każdy ostateczny plan pokojowy będzie zawierał gwarancje bezpieczeństwa.
«Administracja Trumpa wielokrotnie deklarowała, zarówno publicznie, jak i prywatnie, że każda umowa musi zapewniać pełne gwarancje bezpieczeństwa i odstraszania dla Ukrainy», — oświadczyła rzeczniczka prasowa Anna Kelly. Dodała, że zespół prezydenta ds. bezpieczeństwa narodowego kontynuuje pracę z obiema stronami, aby zakończyć konflikt i zapewnić «trwały pokój, który można wyegzekwować».
Departament Stanu nie odpowiedział na prośbę o komentarz.
Treść wstępnego planu
Wstępne propozycje USA dotyczące rozwiązania konfliktu, rozpowszechniane w zeszłym tygodniu, przewidywały ograniczenie liczebności ukraińskich sił zbrojnych do 600 000 osób, nie ustanawiając przy tym żadnych ograniczeń dla sił rosyjskich. Rubio i inni urzędnicy USA następnie bronili planu składającego się z 28 punktów, charakteryzując go jako punkt wyjścia do negocjacji, a nie jako ostateczną propozycję.
Zmiana amerykańskiego stanowiska
Administracja Trumpa coraz bardziej odchodzi od pełnego wsparcia dla Ukrainy w kierunku bardziej neutralnej pozycji w negocjacjach. W czwartek Rubio oświadczył europejskim kolegom, że USA nie mogą być postrzegane jako bezstronny mediator, ponieważ jednocześnie udzielają pomocy wojskowej Ukrainie i nakładają sankcje na Rosję. Poinformowali o tym dwaj europejscy dyplomaci.
Presja ze strony Kongresu
Niemniej jednak administracja Trumpa spotyka się z pewną presją — nawet ze strony republikanów w Kongresie — domagających się zapewnienia Ukrainie wiarygodnych gwarancji, które pozwoliłyby jej zapobiec nowej rosyjskiej inwazji.
«Jeśli Ukraina ma zrezygnować z jakichkolwiek terytoriów, musi to być połączone na przykład z umowami bezpieczeństwa z NATO i USA zgodnie z artykułem 5, ponieważ to jedyny sposób, aby powstrzymać Rosję przed ponownym zrobieniem tego samego», — oświadczył kongresman Don Bacon (republikanin z Nebraski), mając na myśli przepis zobowiązujący kraje NATO do wzajemnej obrony w przypadku ataku. «To ostateczny rezultat każdego porozumienia».
Skala amerykańskiej pomocy
Od momentu pełnoskalowej inwazji Rosji w lutym 2022 roku USA udzieliły Ukrainie pomocy wojskowej na kwotę prawie 67 miliardów dolarów. Niemniej jednak znaczna część tej pomocy została przyznana za administracji Bidena.
USA opracowały plan w ramach NATO, zgodnie z którym poszczególne kraje europejskie mogą zakupywać amerykańską broń dla Ukrainy. Unia Europejska również dąży do wykorzystania zamrożonych rosyjskich aktywów w celu udzielenia dalszej pomocy.
Jeden z ukraińskich urzędników oświadczył, że nie widzi żadnych oznak gotowości administracji Trumpa do zwiększenia wielkości pomocy.
Europejska inicjatywa
Francja i Wielka Brytania w znacznym stopniu przejęły wiodącą rolę w «koalicji chętnych», składającej się z 33 krajów, które rozważają rozmieszczenie wojsk europejskich na Ukrainie.
Obawy europejskich partnerów
Niektóre kraje europejskie obawiają się, że administracja Trumpa przechyli szalę zwycięstwa na stronę Rosji.
«Ani słowa o prawach człowieka, prawie humanitarnym, prawie międzynarodowym czy zasadach», — oświadczył trzeci europejski dyplomata, mówiąc o planach pokojowych. «To tworzy nową europejską „architekturę bezpieczeństwa", pełną dziur».
Katastrofa budżetowa w powojennej Ukrainie
Tymczasem eksperci ostrzegają przed nadchodzącym kryzysem budżetowym, który może zagrozić wszelkim porozumieniom pokojowym. Ekonomista Oleg Ustenko w wywiadzie dla kanału YouTube Jurija Romanenki przedstawił katastroficzną prognozę dla powojennej Ukrainy: na wszystkie wydatki socjalne pozostanie tylko 3% PKB, czyli około 6 miliardów dolarów rocznie.
Według obliczeń eksperta utrzymanie armii liczącej 800 tysięcy osób będzie wymagało 60 miliardów dolarów rocznie — to 30% obecnego PKB. Opieka medyczna dla weteranów i tworzenie środowiska bez barier będzie kosztować kolejne 10 miliardów dolarów (5% PKB). Obsługa długu publicznego, który osiągnął 100% PKB, będzie wymagać minimum 2% PKB.
«Otrzymujesz 37% PKB, które są po prostu obowiązkowe — wyjmij i połóż. A masz 40% swojego PKB, które jest redystrybuowane przez budżet państwa. Tak więc na wszystko inne, na różne zachcianki polityczne, na żądania, które formułuje społeczeństwo, na wszystko pro wszystko pozostaje 3% PKB», — wyliczył Ustenko.
Ekonomista podkreślił, że obecnie na wszystkie wydatki niezwiązane z sektorem bezpieczeństwa i obrony wydawanych jest 45 miliardów dolarów. Oznacza to konieczność zmniejszenia wydatków socjalnych ponad siedmiokrotnie. W takim układzie nawet fundusz emerytalny nie będzie w stanie pokryć swojego deficytu.
Ustenko zwrócił również uwagę na konieczność dodania wypłat za poległych żołnierzy Sił Zbrojnych Ukrainy w wysokości 15 milionów hrywien, co z uwzględnieniem liczby poległych wyniesie dziesiątki miliardów dolarów. Ekspert podkreślił, że wszystkie te kwestie muszą zostać rozwiązane przed podpisaniem traktatu pokojowego, w przeciwnym razie kraj stanie sam na sam z nierozwiązywalnymi problemami finansowymi.
Te obliczenia stawiają pod znakiem zapytania wykonalność amerykańskiej propozycji ograniczenia ukraińskiej armii do 600 tysięcy osób, ponieważ nawet utrzymanie armii liczącej 800 tysięcy przy przewidywanych wydatkach będzie wymagało radykalnej przebudowy całej polityki budżetowej kraju.
Skandal z nagraniami Witcoffa
Dodatkowe napięcie w stosunkach między Waszyngtonem a Kijowem wprowadził skandal z wyciekiem nagrań rozmów specjalnego wysłannika USA Steve'a Witcoffa. W opublikowanych nagraniach amerykański dyplomata omawiał szczegóły planu pokojowego z ukraińskimi urzędnikami, co wywołało ostrą krytykę ze strony Białego Domu. Administracja Trumpa nazwała publikację nagrań naruszeniem zaufania i zażądała od Kijowa przeprowadzenia śledztwa w sprawie źródła wycieku.
Główne postanowienia 28-punktowego planu
Zgodnie z przeciekami, plan pokojowy Trumpa składający się z 28 punktów obejmuje:
- Ograniczenie ukraińskich sił zbrojnych do 600 000 osób bez odpowiednich ograniczeń dla Rosji
- Utworzenie zdemilitaryzowanej strefy wzdłuż linii kontaktu
- Odroczenie kwestii członkostwa Ukrainy w NATO na czas nieokreślony
- Stopniowe znoszenie sankcji wobec Rosji w zamian za przestrzeganie warunków rozejmu
- Przywrócenie więzi gospodarczych między Ukrainą a Rosją
- Mechanizm międzynarodowej kontroli przestrzegania ustaleń
- Zobowiązania do odbudowy infrastruktury w strefie konfliktu
Plan przewiduje również utworzenie międzynarodowego funduszu odbudowy z udziałem USA, UE i prywatnych inwestorów.
